Istoria e Patrimoni

Etimologia de Pujandran

Lo mot « Pujandran » se pòt descompausar en « Puj », ua varianta de Puy, Pueg, Pog (vèrbe pujar) en occitan (e deu latin podium), que vau díser ua tucòla e que s'explica per la situacion deu vilatge a ua hautor de 82 metres au-dessús de la plana de Legavin, e de “audran”, qui poderé estar lo nom d'un omi (deu germanic “aldramn” (vielh corbeth) o visigòt “aldric” (vielh e poderós)). Lo vilatge que se tròba a 297 metre deu nivèu de la mar.

​​​​​​​Un pauc d'istòria...

Au lòc-dit “pargamosca”, a l'oèst deu vilatge, ua purmèra prospeccion que senhala un site de l'epòca gallò-romana. Un itinerari, de l'an 333, de Bordèu cap a Jerusalèm, que truversava lo vilatge d'èst en oèst. Un aute lòc-dit, “Tellère”, ortografiat 'Teulères” au sègle XVIIau, que significa lo lòc on se fabrica las teulas (Teulèras). L'existéncia d'ua tau fabrica ad aqueste endret se pòt explicar per la preséncia d'ua marla.
Au sègle XIau, lo pelegrinatge de Sent Jacme de Compostèla se desvolopè, Pujandran estant sus la via « Tolzana » qui anava de Arle (Provença) a Puente la Reina (Espanha).

L'ordi deus Antonins, a la fin deu sègle XIIIau, que bastí ua comanderia dab glèisa e espitau a las termièras de la comuna de l'Isla de Baish.
Dens un document de 1304, se parla de 3 espitaus a Pujaudran: Sent-Jacme, Sent-Blasi-Senta Maria-Magdalena, e Sent Bertomieu. L'espitau Sent-Blasi que se trobava au ras de la costa de Pujaudran. Au lòc-dit « Sent-Bletz », au sud-èst deu vilatge, a l'entorn de 3 quilometrès deu vilatge actuau que i avèva au haut-estat-mejan ua parròpia.
Qu'ei hòrt probable qu'aquesta glèisa estossi la glèisa parropiau e que lo son patron estossi Sent-Brieç, abans la construccion de la glèisa actuau. Au sègle XVIIau, au moment de la reconstruccion de la glèisa en seguida de la guèrras de religions, lo nom de Senta-Pudentiana que pareish. Segon los mots deu testimòni d'Anna de Capmas, la glèisa de Pujandran e la capèla Sent-Breç que son dus edificis distints. La hèsta patronau qu'ei lo 19 de mai, qu'ei a díser lo dia de la Senta Pudentiana.
Après la revolucion los dequés deu clergat que son venuts a la màger dita, lo 9 de genèr de 1791, a Tolosa.

​​​​​​​Que i avè un còp Pujandran

Los vestigis d'ua teulèra de la cueita de lenha, qui foncionè dinc a la fin de la purmèra guèrra mondiau, que subsisteishen au ras de la carrèra nacionau 124; mantuas marlas que l'alimentavan.
Lo molin Vailet qu'ei designat sus ua carta d'estat-major per “molin vielh ». Qu'averè estat bastit en 1808. Lo molin de Chau que dataré de 1825. En 1854, Pujandran qu'avèva quate molins. A l'entorn de 1934, los molins de Chau e de Peirolièras que tornavan. Dus molins, proprietats deu Sénher Soulan, qu'estón demolits en 1910.
A l'epòca, la vida deu vilatge qu'ei rica dab : un hustèr, un arrodèr, un crabèr, un

carnissèr, un haur, un perruquèr, un burèu de tobac, la maison comuna, l'escòla, la glèisa, lo presbitèri, e ua aubèrga.
Pujandran a l'entorn de 1893
En 1912, com de pertot, l'escòla qu'era separada entre ua partida peus gojats e ua dusau per las gojatas. En la sesilha deu 17 d'octobre de 1912, lo senhèr Justin IZARD, purmèr cònsol deu vilatge, e lo conselh municipau que demandan de non pas aver qu'ua escòla dab ua regenta, que sia mixta, pr'amor de la baisha deus efectius.
Au còr deu vilatge que se tròba tanben ua hèra beròia crotz en fonta, assolidada dab arcèus de her, de 1,50 metres de haut, qui ei pausada sus un sòcle important. Lo 16 d'aost, a la Sent Ròc, los omis e la hemnas deu parçan, dab los lors tropèths, que s'amassavan a l'entorn d'aquesta crotz per la benediccion.

La parròpia de Pujandran que se tròba en lo diocèsi d'Aush. Lo campanèr de la glèisa que pòrta tres campanas e deus campane rots sus costats, es quilhat parallèlament a la nau, de cap au sud., dilhèu ende esvitar la presa deu vent d'autan.
Los objectes que segueishen, conservats en la glèisa, que son estats classificats : duas talas de la fin deu segle XVIIIau, un plat en coire deu sègle XVIau, ua estatua de Sent-Breç, avesque e patron ancian de la glèisa, e Senta Pudenciana, patrona navèra de la glèisa.

​​​​​​​Victòr Capol

Lo cantaire celèbre Victòr Capol, vadut a Tolosa en 1839, qu'obtengó en 1861 lo prumèr prètz d'opera comic au Conservatòri de Paris. Qu'estó lo director de l'Academia nacionau de musica, e director de l'opera de York la navèra.
Qu'ei mòrt a Pujandran, lo 18 de heurèr de 1924, e que repausa en un tahuc au cimentarí deu vilatge.
Lo castèth de Lartus, d'estile napoleonian, e bastit en 1850, que avut mantuns proprietaris deu quau lo tenor Victòr Capol. La carrèra màger deu vilatge que pòrta lo son nom.